De verborgen schatten van Sax: tussen burcht, cultuur en wandelpad
Een dorp met een verhaal dat je tegemoetkomt
Sax is niet het soort plaats waar je toevallig belandt. Het is een bestemming die je kiest, bewust en nieuwsgierig. Hier, op de grens van de Vinalopó Medio, ontvouwt zich een verrassend palet aan cultuur, geschiedenis en avontuur. De monumenten fluisteren over vroegere tijden, de straten ademen gemoedelijkheid en het landschap nodigt je uit om het te doorkruisen — te voet, per fiets of gewoon met open zintuigen.
Het kasteel van Sax: wachttoren boven het dal
De absolute blikvanger van het dorp is het imposante Castillo de Sax, dat trots op een rotspunt uittorent boven het oude centrum. Deze 12e-eeuwse Moorse burcht, later versterkt door de christelijke koningen, is bereikbaar via een steile klim die beloond wordt met een panoramisch uitzicht over de vallei en de omliggende bergen. De torens, muren en binnenplaatsen zijn deels gerestaureerd, waardoor bezoekers zich een weg kunnen banen door eeuwen militaire geschiedenis. Vooral bij zonsondergang, wanneer het licht zacht over het dal glijdt, is het uitzicht adembenemend.
De oude binnenstad: rustieke charme 
Onderaan de heuvel van het kasteel kronkelen de straatjes van de oude wijk — een netwerk van witte huisjes, bloembakken en onverwachte doorkijkjes. Hier ligt de Parroquia de la Asunción, een robuuste kerk uit de 16e eeuw met gotische en barokke elementen, een plek van devotie en stilte. Niet ver daarvandaan bevindt zich het Casa Museo Alberto Sols, gewijd aan de gelijknamige biochemicus die in Sax werd geboren. Het museum biedt een inkijk in het leven en werk van een van Spanje’s meest vooraanstaande wetenschappers.
Feesten die het dorp doen bruisen
Sax kent het hele jaar door een levendig cultureel ritme, met als hoogtepunt de Moros y Cristianos-feesten in januari. Deze kleurrijke heropvoering van de strijd tussen Moren en Christenen wordt hier met veel toewijding en spektakel opgevoerd. Kostuums, muziek, vuurwerk en optochten vullen de straten en brengen het dorp tot leven als een openluchtmuseum. In de zomer volgen kleinere feesten, zoals de Fiestas de Verano en religieuze processies waarbij traditie hand in hand gaat met lokale trots.
Ruta del Cid: stap voor stap door het verleden
Voor wandelaars is Sax een uitstekende uitvalsbasis. De bekendste wandelroute is de Ruta del Cid, die het spoor volgt van de legendarische ridder El Cid. Het traject voert je door 
open landschappen, olijfgaarden en stille dorpen, waarbij Sax fungeert als een historische halte langs de weg. De route is gemarkeerd en geschikt voor geoefende wandelaars, maar ook in stukken te verkennen voor wie liever kortere etappes aflegt.
Actieve uitjes in en rond Sax
Naast wandelen zijn er talloze andere manieren om actief van de omgeving te genieten. In het aangrenzende natuurgebied Sierra de Cabreras liggen paden voor mountainbikers en trailrunners, met technische uitdagingen en prachtige vergezichten. Voor klimmers zijn er enkele populaire rotswanden aan de rand van Sax die, dankzij het droge klimaat, het hele jaar door toegankelijk zijn.
Voor gezinnen of rustzoekers is het Parque de los Príncipes een aangename plek. Dit groene stadspark, met picknickzones en wandelpaden, vormt een natuurlijke overgang tussen het dorp en het omringende landschap. In de lente staan de amandelbomen hier in bloei, wat zorgt voor een dromerige sfeer.
Kleinschalige musea en cultuurpodia
Wie de culturele diepte in wil, vindt in Sax meer dan je op het eerste gezicht zou verwachten. Naast het Alberto Sols-museum is er het Centro de Interpretación del Patrimonio, waar je alles leert over de Romeinse, Moorse en christelijke sporen in het dorp. Ook het lokale theatergebouw, het Auditorio Municipal, biedt regelmatig concerten, toneel en 
filmvoorstellingen — verrassend veelzijdig voor een dorp van bescheiden omvang.
Sax als uitgangspunt voor ontdekking
Dankzij de centrale ligging is Sax bovendien een uitstekende uitvalsbasis voor dagtrips. Binnen een halfuur bereik je plaatsen als Villena, Elda of Petrer, elk met hun eigen kasteel, markt of festival. Ook het natuurreservaat Parque Natural del Maigmó y Serra del Sit ligt op rijafstand en biedt imposante bergwandelingen en grotten voor speleologen en avonturiers.
Een dorp dat verrast
Sax is een plek waar de tijd geen haast heeft. Waar historie, natuur en cultuur verweven zijn tot een aangename levensstijl, en waar je als bezoeker steeds weer iets nieuws ontdekt — of het nu een ruïne is op een heuveltop, een traditioneel gerecht in een lokaal restaurant of een uitzicht dat je stil maakt. Wie zich openstelt voor het ritme van dit dorp, ontdekt een bestemming die beklijft. Niet groots, maar groots in gevoel.